Dążenie ludzi do bycia pięknym i atrakcyjnym nie jest zjawiskiem nowym, jednak w
ostatnich latach przybrało ogromne rozmiary. Współcześnie można obserwować trendy
socjobehawioralne, które piękno ludzkiego ciała przedkładają ponad inne wartości.
Szczególnie w mediach promowany jest styl życia, w którym wygląd zewnętrzy postrzegany
jest jako klucz do sukcesu osobistego i zawodowego. Wiąże się to z przyzwoleniem na
modyfikowanie tego, czym człowieka obdarzyła natura. Stało się to podstawą rozwoju
potężnego przemysłu „poprawiania urody”. Nastąpił rozwój dyscyplin nauki związanych z
wykonywaniem zabiegów upiększających, jak kosmetologia czy estetologia medyczna.
Kosmetolodzy, dermatolodzy czy chirurdzy estetyczni, dając szansę na młodszy,
atrakcyjniejszy wygląd, odgrywają znaczącą rolę w życiu milionów osób, szczególnie
młodych. Młodzi ludzie są bardzo podatni na obecny w mediach kult piękna. Aby sprostać
społecznej presji bycia pięknym podejmują wiele zachowań ryzykownych związanych z
poprawą atrakcyjności ciała, np. stosują restrykcyjne diety, nadmiernie się opalają czy poddają
inwazyjnym zabiegom estetycznym.
Problem ryzyka związanego z wykonywaniem zabiegów upiększających jest często
bagatelizowany w rozważaniach teoretyczno-empirycznych podejmowanych w obszarach
pedagogiki zdrowia, zdrowia publicznego, edukacji zdrowotnej, medycyny czy kosmetologii.
Wielu badaczy oraz praktyków wyraża opinię, że upiększanie ciała jest bezpieczne a korzyści
przewyższają ryzyko. Jednak ingerencja w organizm, a taką jest zabieg upiększający, zawsze
wiąże się z ryzykiem wystąpienia efektów niepożądanych lub powikłań z różnych kategorii
oraz może powodować bezpośrednie lub odległe szkody zdrowotne.
Dlatego bardzo ważne jest kształtowanie wśród ludzi racjonalnych postaw wobec
upiększania ciała, minimalizowanie zachowań ryzykownych, promowanie prozdrowotnego
stylu życia oraz zwiększanie potencjału zdrowotnego w celu poprawy atrakcyjności fizycznej.
Aktualnie promocja zdrowia i edukacja zdrowotna przestają być zarezerwowane dla
nauczycieli i zawodów medycznych: lekarzy czy pielęgniarek. Do roli edukatorów zdrowia,
szczególnie w kontekście dbałości o ciało, przygotowywani są również kosmetolodzy.
2
Podczas wykonywania zabiegów i udzielania porad kosmetologicznych ważne jest, w
jaki sposób kosmetolodzy spostrzegają istotność ryzyka związanego z upiększaniem ciała.
Zrozumienie wagi ryzyka może zachęcać kosmetologów do promowania racjonalnych,
ostrożnych i odpowiedzialnych postaw wobec zabiegów upiększających.
Celem pracy była próba znalezienia odpowiedzi na trzy pytania:
1. Jak studentki kosmetologii spostrzegają istotność ryzyka związanego z zabiegami
upiększającymi?
2. Jaki jest związek między percepcją ryzyka związanego z zabiegami upiększającymi a
wybranymi czynnikami mogącymi wpływać na tą percepcję?
3. Jaka jest ocena dotychczasowych działań edukacyjnych uczelni w zakresie ryzyka
związanego z upiększaniem ciała oraz jakie są potrzeby i oczekiwania edukacyjne
studentek kosmetologii w tym zakresie?
Aby odpowiedzieć na te pytania przeprowadzono badania jakościowe i ilościowe. W
badaniu jakościowym zbadano osiem 6-osobowych grup studentek licencjackich studiów
kosmetologicznych. Zastosowano metodę zogniskowanych wywiadów grupowych. Zdobyta w
badaniach fokusowych wiedza stała się podstawą do przeprowadzenia i analizy wyników
badań ilościowych. W badaniu ilościowym zbadano 827 studentek studiów I stopnia trzech
uczelni niepublicznych kształcących kosmetologów z Mazowsza, Pomorza i Śląska. Badaniu
poddano studentki pierwszego i ostatniego semestru studiów stacjonarnych i niestacjonarnych.
Zastosowano metodę sondażu ankietowego. z użyciem autorskiego kwestionariusza ankiety.
Ważniejsze wyniki
Na podstawie wyników badań ilościowych i jakościowych stwierdzono, że wzrost
inwazyjności zabiegu upiększającego implikuje wzrost postrzegania ryzyka z nim związanego,
jako poważnego. To oznacza, że z natury mniej inwazyjne zabiegi kosmetologiczne są
postrzegane, jako bezpieczniejsze we wszystkich kategoriach ryzyka niż zabiegi estetologii
medycznej.
Stwierdzono, że istnieje związek pomiędzy percepcją ryzyka a różnymi czynnikami.
Największy wpływ na spostrzeganie ryzyka ma wiedza. Wiedza studentek jest kształtowana
poprzez doświadczenia własne oraz zawodowe, jak też przez całokształt działań edukacyjnych
prowadzonych na uczelni. Wraz ze wzrostem poziomu wiedzy rośnie percepcja ryzyka, jako
poważnego. Jednak tylko 0,8% studentek prezentowało wysoki poziom wiedzy na temat
ryzyka związanego z upiększaniem ciała. Odnotowano także przyrost wiedzy w toku
kształcenia na studiach.
3
Zaledwie 8,8% studentek oceniło działania edukacyjne uczelni w zakresie ryzyka na
wystarczającym poziomie – to wynik znacznie niższy od oceny działań edukacyjnych w
zakresie upiększania ciała. Studentki czują się nieprzygotowane w zakresie informacji
teoretycznych, umiejętności praktycznych oraz kompetencji społecznych. Szczególnie brakuje
im odpowiedniego przygotowania psychologiczno-pedagogicznego koniecznego do
projektowania i realizacji zadań związanych z informowaniem klientów o ryzyku oraz
promowaniem postaw prozdrowotnych związanych z upiększaniem ciała.
Studentki zwróciły także uwagę na niedostatki w przygotowaniu kadr dydaktycznych
do nauczania o ryzyku oraz bardzo małą ilość opracowań naukowych na temat ryzyka
związanego z upiększaniem ciała. Większość studentek swoją wiedzę na ten temat czerpie
najczęściej ze źródeł popularnych oraz mediów. 77,4% określiło potrzebę zdobywania wiedzy
na temat ryzyka związanego z upiększaniem ciała, jako bardzo dużą lub raczej dużą. 60,0%
oczekiwałoby nawet zmiany programu studiów w zakresie nauczania o ryzyku.
Wnioski i rekomendacje
Wyniki wskazują na potrzebę poprawy jakości kształcenia kosmetologów w zakresie
ryzyka związanego z upiększaniem ciała. Konieczne jest podnoszenie poziomu
przekazywanych informacji, umiejętności praktycznych a także kompetencji społecznych.
Należy także zwrócić uwagę na przygotowanie kadr dydaktycznych do kształcenia
uwzględniającego w większym zakresie ryzyko zabiegów upiększających. Bardzo istotne jest
wskazywanie studentom rzetelnych i wiarygodnych źródeł informacji na temat upiększania
ciała i związanego z tym ryzyka oraz wypracowanie standardów współpracy pomiędzy
uczelniami i partnerami w zakresie praktycznej nauki zawodu.
Szkoły wyższe powinny dążyć do opracowania spójnego programu nauczania w
zakresie ryzyka związanego z upiększaniem ciała tak aby promować racjonalny, unikający
zbędnego ryzyka stosunek do zabiegów upiększających. Wdrożenie takiego programu
nauczania podniosłoby wiedzę studentek w tym zakresie a w konsekwencji także i odbiorców
usług upiększających.
Stworzone na podstawie wyników przeprowadzonych badań szczegółowe
rekomendacje dla kształcenia kosmetologów, mogą posłużyć szkołom wyższym do
konstruowania programów nauczania uwzględniających ryzyko związane z upiększaniem
ciała. Mogą stać się także podstawą do kształcenia kosmetologów do roli świadomych tego
ryzyka edukatorów zdrowia i urody. Rekomendacje mogą być także spożytkowane na
potrzeby kształcenia przedstawicieli innych zawodów związanych z edukacją zdrowotną.
Desire of people to be beautiful and attractive is not a new phenomenon, but in recent
years it has grown significantly. Nowadays, one can observe socio-behavioural trends
appreciating beauty of the human body more than other values. Media in particular promotes
a lifestyle in which the external appearance is perceived as the key to personal and
professional success. Consent to modification of what nature has endowed humans with is
included. This became the basis for development of a powerful "beauty corrections" industry.
This in turn led to the development of scientific disciplines related to beauty treatments, such
as cosmetology or medical aesthetology. Cosmetologists, dermatologists or aesthetic
surgeons give a chance for a younger, more attractive appearance. Therefore, these
professions play a significant role in the life of millions, especially the younger generation.
Young people are very susceptible to the current cult of beauty glorification in media. To
cope with the social pressure of being beautiful, they undertake a lot of risky behaviours
associated with improving attractiveness of the body. For example, they use strict diets,
overly tan or undergo invasive aesthetic treatments.
The problem of the risks associated with beauty treatments is often underestimated in
theoretical and empirical deliberations in the areas of pedagogy of health, public health,
health education, medicine and cosmetology. Many researchers and practitioners express
opinion that beautification of the body is safe and the benefits outweigh the risks. However,
any interference with the body, beauty treatments included, carries a risk of side effects and
other health complications of various categories; these may present themselves upon
completion of the treatment or at a distance.
Therefore, it is important to build rational attitudes towards beautifying the body,
attitudes minimizing risky behaviour, promoting healthy lifestyles and enhancing the health
potential to improve physical attractiveness.
Health promotion and health education are no longer reserved for teachers and
medical professionals like doctors or nurses. Cosmetologists are also trained for the role of
health educators, particularly in the context of caring for the body.
How the significance of the risks associated with beautifying is perceived is important
for the treatments, as well as the advice delivered by cosmetologists. Understanding the
importance of the risk, may encourage cosmetologists to promote rational, prudent and
responsible attitude towards beauty treatments.
The aim of the study was to answer the following three questions:
1. How cosmetology students perceive the significance of the risks associated with beauty
treatments?
2. What is the relationship between the perceptions of risk associated with beauty treatments
and selected factors that may influence this perception?
3. What is the assessment of existing educational activities of the institutions in terms of the
risks associated with beautifying the body and what are the needs and expectations of
students of cosmetology in this area?
Qualitative and quantitative research was conducted to answer these questions. Eight
groups of six undergraduate students of cosmetology were examined in the qualitative study.
The method for focus group was the interview. Knowledge acquired during focus groups was
the basis for conducting and analysing the results of quantitative research. The quantitative
study examined 827 students of first level studies of three private universities educating
cosmetologists in Mazovia, Pomerania and Silesia. The study involved students of the first
and last semester intramural and extramural programs. The method of the survey
questionnaire used the author's own questionnaire.
Important results
Based on the results of quantitative and qualitative research, it was found that the
increase in invasiveness of beautification treatment implies an increase in the perception of
the associated with it risk. This means that inherently less invasive beauty treatments are seen
as safer in all categories of risk in comparison to treatments from the area of medical
aesthetics.
It was found that there is a correlation between the perception of the risk and a variety
of factors. The greatest impact on risk perception has knowledge. Knowledge of students is
shaped by personal and professional experience as well as by the educational activities
delivered by university. Together with the increase in the level of knowledge of students,
their perception of risk increases. However, only 0.8% of students presented high level of
knowledge in the area of risks associated with beautifying the body. Increase of knowledge
during the course of education in the cosmetology universities was noticed.
Only 8.8% of students rated educational activities of universities in the area of risk at
a sufficient level. This result was much lower than the evaluation of educational activities in
the field of beautifying the body. Students felt underprepared in the areas of theoretical
information, practical skills and social competence. They are particularly lacking in psychopedagogical preparation which is necessary to design and implement tasks related to
informing customers about the risks and to promote healthy lifestyle associated with body
beautification.
Students also emphasized the shortcomings in the preparation of educational staff to
teach about the risks, as well as a very limited number of scientific studies on the risks
associated with beautifying the body. Most of the students build their knowledge on risk
using non-scientific sources, including media. 77.4% of students identified the need to
acquire knowledge about the risks associated with beautifying the body, as very high or quite
high. 60.0% would expect changes in the educational programs to cover the area of risks
more thoroughly.
Conclusions and recommendations
The results indicate the need to improve quality of cosmetologists’ education on the
risks associated with beautifying the body. It is necessary to raise the level of information
provided, as well as practical skills and social competences. More attention should be paid to
the preparation of teaching staff, including stressing the importance of the risks of beauty
treatments. It is very important to indicate to students reliable and credible sources of
information about risks associated with body beautification and develop standards of
cooperation between universities and partners in the field of apprenticeships.
Higher education institutions should strive to develop a consistent curriculum in the
area of risks associated with body beautification in order to promote rational attitude to
beauty treatments, which avoids unnecessary risks. The implementation of that curriculum
would in turn increase the knowledge of students and patients in this area.
Recommendations for training of cosmetologists created on the basis of the results of
the research can help colleges and universities to construct a curriculum covering the area of
risks associated with body beautification. They can also become the basis for training of
cosmetologists to the role of educators in the field of health and beauty, who are aware of the
risks. Recommendations can also be utilized for the purpose of training other professionals
associated with health education.
