This doctoral dissertation is a multi-faceted academic intervention from within the
necessarily interdisciplinary field of lesbian studies. Its main purpose is the introduction of a new
model of lesbian subjectivities that would replace the much too common discourse of the lesbian
identity that permeates the academic, the social, and the individual. In this light, this subversive
work critically investigates the current construction and state of affairs concerning female genders
and sexualities. It draws from engaged sociology, sociology of knowledge, and sociology of
sexuality, but its most significant intersection lies in the application of human geography in general
and geographies of sexualities in particular—fields that are non-existent in the Polish social and
institutional spaces. Since the dissertation can be considered a cultural operation on language, queer
perspective is applied as a method of subverting common academic constructions on the one hand,
and reclaiming the lesbian on the other.
With all this in mind, the work's Introduction defines the overall objectives, introduces the
queer method, explains the epistemology of science and its relevance to the subject matter, and
offers an in-depth analysis of the role of both interdisciplinarity and language for the purposes
herein. This part also answers the question about what kind of society is desirable in the light of all
these considerations as well as, further, it clarifies the importance of notions of privilege and
oppression, and situates the dissertation's author's Self with regard to these. The structure of the
whole volume is also introduced. Chapter One introduces the significance of the socio-geographical
context and explains the problem with the Polish lesbian. It offers an insight into feminist
discourses in terms of their consecutive approaches to sexuality. Lesbian feminisms are then
introduced as the actual objective, albeit one that will be properly modified, to be achieved on many
a level. This part of the dissertation ends with a thorough reconstruction of femininity as a point of
departure for further conceptualisations. The question of subjectivity is briefly introduced. Chapter
Two argues against the use of the concept of 'identity' in the academia. It explains how irrational,
inhibiting, and harmful this has been, and how it has resulted in what the author terms a widespread
conceptual chaos both socially and within many a discipline. To further illustrate the point, the
dangers of what the author calls 'the lesbian role' are clarified as a follow-up on Mary McIntosh's
'homosexual role', as well as the concepts of the lesbian community and the lesbian social world are
discouraged and disengaged. The idea of proper lesbian subjects is now introduced. Chapter Three
looks into lesbian reflexivity, the sexual dimension of lesbianity, the process of subjectivity, and
aims at conceptualising lesbian citizenships. Chapter Four introduces the concept of
intersectionality as applied to feminisms, and deals with the specificity of visibility and difference.
Queer lesbian ethics is introduced and reflections on lesbian citizenships in Poland are shared.
Chapter Five offers critical thoughts on sexuality studies and the defence of cultural studies. Above
all, it presents seventeen contemporary gender and women's studies programmes from almost all
over the world in the attempt to demonstrate their widespread incapacities and mistaken
assumptions. A proper lesbian-studies programme is offered along with methodological
recommendations regarding relevant qualitative and quantitative research methods and research
questions to be applied in order to both advance the question of lesbian subjectivities and improve
the current state of affairs within gender studies. A separate discipline of human geography is
encouraged, too. The Conclusion is a brief subversive account of how this project is merely a
beginning and as such should not offer a formal ending. This said, the part focuses on all the
academic intersections and uses of the contents in question, among which the sociology of
knowledge appears to be the dominant site and the common denominator.
Altogether, this pioneering dissertation ought to be considered an attempt at establishing a
separate official lesbian-studies discourse in the Polish academia on the one hand, and introducing
the idea of difference-oriented lesbian feminisms on the social level on the other. More individually,
however, the project serves as an encouragement to start conceiving of one's own intersections and
intimacies in terms of subjectivities, i.e. modes of a sexual and emotional auto-creation, rather than
externally-driven identities.
Niniejsza rozprawa doktorska jest wieloaspektową naukową interwencją z wewnątrz
niezbędnie interdyscyplinarnego pola studiów lesbijskich (ang. lesbian studies). Jej głównym celem
jest wprowadzenie nowego modelu lesbijskich podmiotowości (ang. lesbian subjectivities), który
by zastąpił zbyt rozpowszechniony dyskurs lesbijskiej tożsamości, który przenika to, co
akademickie, społeczne, i jednostkowe. W tym świetle, niniejsza subwersywna praca krytycznie
bada zastaną konstrukcję i stan rzeczy dot. kobiecych płci i seksualności. Czerpie przy tym z
socjologii zaangażowanej, socjologii wiedzy i socjologii seksualności, lecz jej najbardziej znaczące
przecięcie leży w zastosowaniu geografii człowieka ze szczególnym uwzględnieniem geografii
seksualności—pola, które nie istnieją w polskiej przestrzeni społecznej i instytucjonalnej. Ponieważ
rozprawa może być uznana za kulturową operację na języku, perspektywa queer jest zastosowana
jako metoda z jednej strony obalenia powszechnych konstrukcji naukowych, a z drugiej—
odzyskiwania tego, co lesbijskie.
Mając to wszystko na uwadze, Wstęp formułuje ogólne cele rozprawy, wprowadza metodę
queer, wyjaśnia epistemologię nauki oraz jej znaczenie dla podejmowanego tematu, jak i oferuje
pogłębioną analizę roli zarówno interdyscyplinarności, jak i języka dla celów niniejszej pracy. Ta
część odpowiada także na pytanie o to, jaki rodzaj społeczeństwa jest pożądany w świetle
wszystkich tych rozważań, jak i, następnie, precyzuje wagę pojęć przywileju i opresji, a także
sytuuje ‘Ja’ autorki rozprawy w odniesieniu do tychże. Jest tu także opisana struktura tomu.
Rozdział Pierwszy wprowadza znaczenie socjo-geograficznego kontekstu i wyjaśnia problem z
polską lesbijką. Oferuje wgląd w dyskursy feministyczne w odniesieniu do ich kolejnych podejść
do seksualności. Następnie wprowadzone są lesbijskie feminizmy jako właściwy cel do osiągnięcia
na wielu poziomach, choć taki, który będzie potem odpowiednio zmodyfikowany. Ta część
rozprawy kończy się szczegółową rekonstrukcją kobiecości jako punkt wyjścia dla dalszych
konceptualizacji. Kwestia podmiotowości jest krótko omówiona. Rozdział Drugi argumentuje
przeciwko używaniu pojęcia ‘tożsamość’ w nauce. Wyjaśnia w jakim zakresie stało się to
irracjonalne, hamujące i szkodliwe, a także jak doprowadziło do tego, co autorka nazywa szeroko
rozpowszechnionym chaosem koncepcyjnym zarówno społecznie, jak i w niejednej dyscyplinie. By
dalej zilustrować to zagadnienie, autorka przedstawia zagrożenia związane z czymś, co nazywa
‘rolą lesbijską’ (kontynuacja konceptualizacji Mary McIntosh nt. ‘roli homoseksualnej’), a także
zniechęca do, i zrywa z, pojęciami lesbijskiej społeczności oraz lesbijskiego świata społecznego. W
miejsce tego wprowadza wyobrażenie właściwych podmiotów lesbijskich (ang. lesbian subjects).
Rozdział Trzeci zajmuje się lesbijską refleksyjnością, seksualnym wymiarem lesbijskości, procesem
podmiotowości, i jego celem jest konceptualizacja lesbijskich obywatelstw (ang. lesbian
citizenships). Rozdział Czwarty wprowadza koncepcję intersekcjonalności stosowaną w
feminizmach, jak i rozpatruje specyfikę widzialności (ang. visibility) oraz różnicy (ang. difference).
Wprowadzona zostaje lesbijska etyka queer oraz poczynione są refleksje dot. lesbijskich
obywatelstw w Polsce. Rozdział Piąty oferuje krytyczne refleksje dot. studiów nad seksualnością
(ang. sexuality studies) oraz obronę studiów kulturowych (ang. cultural studies). Przede wszystkim
jednak prezentuje siedemnaście współczesnych programów studiów gender (ang. gender studies) i
studiów kobiecych (ang. women’s studies) z prawie całego świata celem wykazania ich dalece
rozpowszechnionych nieadekwatności i błędnych założeń. Właściwy program studiów lesbijskich
jest następnie zaproponowany razem z rekomendacjami metodologicznymi w kwestii adekwatnych
jakościowych i ilościowych metod badawczych oraz pytań badawczych, które miałyby być
zastosowane celem zarówno rozwinięcia kwestii lesbijskich podmiotowości oraz ulepszenia
bieżącego stanu rzeczy w obrębie studiów gender. Autorka mobilizuje tu także do uwzględnienia
oddzielnej dyscypliny geografii człowieka. Zakończenie jest krótką subwersywną relacją dot. tego,
w jaki sposób projekt ten jest zaledwie początkiem i jako taki nie powinien oferować formalnego
zwieńczenia. To powiedziawszy, część ta koncentruje się na wszystkich naukowych przecięciach i
użyciach omawianych treści, pośród których socjologia wiedzy wydaje się być terenem
dominującym oraz wspólnym mianownikiem.
Podsumowując, ta pionierską rozprawę należy uznać za próbę z jednej strony ustanowienia
oddzielnego oficjalnego dyskursu studiów lesbijskich w polskiej nauce, a z drugiej wprowadzenia
nakierowanych na różnicę feminizmów lesbijskich do przestrzeni społecznej. Bardziej jednostkowo
natomiast, projekt ten ma być zachętą do ujmowania swoich własnych przecięć i intymności jako
podmiotowości, tj. trybów seksualnej i emocjonalnej auto-kreacji, a nie narzucanych z zewnątrz
tożsamości.
