W dzisiejszych czasach kształcenie ustawiczne przestaje być ideą czy teorią, a staje się koniecznością, która ma zbawienny wpływ na nasz rozwój i rozumienie otaczającej nas rzeczywistości. Praktycy oraz teoretycy zajmujący się tym zagadnieniem, coraz częściej poszukują oryginalnych koncepcji i sposobów na nowe rozwiązania teoretyczne oraz projekty poświęcone całożyciowej edukacji. Potrzeby związane z kształceniem ustawicznym osób dorosłych, stają się szczególnie naglące pod wpływem szybkiego rozwoju nauki i techniki oraz rozwiązań informacyjno-komunikacyjnych. Systemy kształcenia, gospodarka, a także szeroko pojęty postęp społeczny są w dużej mierze uzależnione od świadomości oraz rozwoju edukacji permanentnej
w danym kraju. Praca pt.: Praktyczna realizacja idei kształcenia ustawicznego na przykładzie Uniwersytetu Otwartego Uniwersytetu Warszawskiego, ma za zadanie przybliżyć czytelnikowi, jeden z projektów z zakresu edukacji całożyciowej dorosłych, który jest realizowany przez uczelnię wyższą. Celem prowadzonych badań było ustalenie - czy, przyjęte na rzecz edukacji całożyciowej założenia organizacyjne, proces kształcenia (cele, treści, metody, formy, środki ) i jego efekty
w Uniwersytecie Otwartym Uniwersytetu Warszawskiego (UOUW) w pełni odpowiadają teoretycznym założeniom idei kształcenia ustawicznego, a jeżeli nie, to jakich założeń i środków realizacji brakuje w tym przedsięwzięciu.
Pragnąc odpowiedzieć na tak postawione pytanie, dokonano analizy teoretycznych założeń kształcenia ustawicznego, definiując nie tylko samo pojęcie, ale również prezentując różnego rodzaju idee, raporty czy teorie poświęcone temu zagadnieniu. Poza powyższymi zagadnieniami
w rozdziale pierwszym zatytułowanym: Kształcenie ustawiczne: główne idee, założenia i koncepcje – ewaluacja pojęć, dokonano również analizy edukacji permanentnej w świetle polskich aktów prawnych oraz przyjętych planów i strategii rozwoju. Przedstawiono również miejsce edukacji całożyciowej w polskich uczelniach wyższych odwołując się do Raportu Edukacja ustawiczna
a uczelnie wyższe w XXI wieku oraz z perspektywy Procesu Bolońskiego.
Rozdział drugi został poświęcony zaprezentowaniu instytucjonalnych rozwiązań w zakresie kształcenia ustawicznego, zarówno tych już historycznych jak i najnowszych. Przedstawiono rozwój, przemiany i historię edukacji dorosłych w Polsce na przykładzie konkretnych praktycznych rozwiązań w tym zakresie. Dużo miejsca poświęcono działalności wybranych instytucji edukacji pozaszkolnej dorosłych oraz polskim tradycjom kształcenia otwartego tj. uniwersytetom powszechnym, ludowym czy robotniczym. Unikatowym przykładami są również zaprezentowany projekt Wolnego Uniwersytetu Polskiego im. Stanisława Staszica czy takie przedsięwzięcia jak: Nauczycielski Uniwersytet Radiowo-Telewizyjny albo działająca wcześniej Politechnika Telewizyjna. W tej części pracy nie można byłoby zapomnieć o Studium Kształcenia Otwartego, czyli pierwszych próbach stworzenia Uniwersytetu Otwartego na Uniwersytecie Warszawskim, które miały miejsce już w połowie lat osiemdziesiątych. Rozdział drugi kończy się zaprezentowaniem współczesnych wybranych instytucji oświaty pozaszkolnej oraz przedstawieniem stosowanych w nich formy kształcenia osób dorosłych.
W rozdziale trzecim została zaprezentowana działalność Uniwersytetu Otwartego Uniwersytetu Warszawskiego. Przedstawiono zarówno krótką historię powstania tej Jednostki, jak i jej główne idee oraz założenia organizacyjne. Pokazano również, jak ewaluowała początkowa koncepcja tego przedsięwzięcia, a także wskazano jakie rozwiązania zostały przyjęte i są obecnie realizowane. Scharakteryzowano również ofertę edukacyjną, słuchaczy i wykładowców Uniwersytetu Otwartego UW, a także przedstawiono, jak Jednostka jest zarządzana, finansowana i jakie realizuje aktualnie działania promocyjne i szkoleniowe.
Rozdział czwarty w całości odwołuje się do badań poświęconych prawidłowościom związanym z kształceniem ustawicznym słuchaczy Uniwersytetu Otwartego UW. Zaprezentowano w nim podstawowe założenia metodologiczne badań własnych, a także wyniki dotyczące prawidłowości związanych z uczeniem się, motywacją i potrzebami edukacyjnymi słuchaczy UOUW. Przedstawiono m.in.: dane charakteryzujące badaną grupę słuchaczy, zagadnienia dotyczące oferty programowej, a także sposoby zaangażowania się słuchaczy w proces kształcenia ustawicznego oraz organizowania zajęć w ramach Uniwersytetu Otwartego UW. Nie zapomniano również
o sposobach w jaki badani słuchacze spędzają czas wolny oraz o innych, preferowanych przez nich zajęciach zorganizowanych. Na koniec zaprezentowano wyniki ewaluacji kursów prowadzonych
w Uniwersytecie Otwartym Uniwersytetu Warszawskiego w pierwszych czterech latach działalności Jednostki.
Rozdziały piąty i szósty są próbą przedstawienia i porównania założeń teoretycznych kształcenia ustawicznego ze stanem rzeczywistym realizowanym w formie kursów Uniwersytetu Otwartego UW. W rozdziale piątym dokonano próby porównania założeń organizacyjnych
i programowych Uniwersytetu Otwartego Uniwersytetu Warszawskiego z teoretycznymi podstawami kształcenia ustawicznego opisanymi w dwóch pierwszych rozdziałach niniejszej pracy. Zestawienie uzyskanych wyników badań z przedstawionymi w pracy założeniami edukacji permanentnej pokazało czy i na ile Uniwersytet Otwarty Uniwersytetu Warszawskiego, wpisuje się w ideę edukacji całożyciowej, a jego cele, realizowany program oraz prowadzone działania są zbieżne z definicjami, teoriami, a także stanowiskami autorów polskich i zagranicznych zajmujących się zagadnieniem kształcenia ustawicznego. W rozdziale szóstym przedstawiono propozycje określenia uniwersalnych założeń stawianych projektom z zakresu edukacji całożyciowej. Miało to na celu zaprezentowanie podstawowych elementów, jakie powinny znaleźć się w koncepcji projektu edukacyjnego. Zdefiniowano nie tylko samo pojęcie projektu, ale pokazano m.in. czym są efekty kształcenia, cele, ewaluacja, budżet czy jak należy określić uczestników lub opisać harmonogram. Rozdział szósty miał na celu pomoc, przyszłym twórcom projektów edukacyjnych, w stworzeniu ich własnych przedsięwzięć, a przede wszystkim we wskazaniu najważniejszych elementów tego typu działań oraz trudności, jakie mogą się pojawić na etapie tworzenia koncepcji.
Prezentowana praca jest nie tylko zbiorem najważniejszych teoretycznych założeń z zakresu edukacji całożyciowej, ale przede wszystkim pokazuje, jak na kanwie teorii można realizować instytucjonalne projekty kształcenia ustawicznego osób dorosłych. Zaprezentowana bogata historia polskich i zagranicznych idei, a także dokonań ujawnia, jak wiele do tej pory zrobiono na rzecz kształcenia ustawicznego, jak dużo dobrych wzorców można z powodzeniem dostosowywać do obecnych realiów lub inspirować się w swoich działaniach ich osiągnięciami. Odkrywa również przed czytelnikiem, jakie są jeszcze potrzeby i zaniedbania, co należy zrobić, aby kształcenie ustawiczne w Polsce było prawidłowo rozumiane i nie sprowadzane jedynie do kształcenia zawodowego lub edukacji w szkole dla dorosłych. W części praktycznej pracy zaprezentowano nie tylko działalność największego Uniwersytetu Otwartego w Polsce, ale również pokazano prawidłowości związane z kształceniem się osób dorosłych w tego typu placówkach edukacji permanentnej. Ostatni rozdział ma na celu ułatwienie przyszłym pomysłodawcom stworzenia własnego projektu edukacyjnego z zakresu kształcenia ustawicznego osób dorosłych. Zawarte
w nim wskazania, a przede wszystkim przyjęte rozwiązania być może pomogą przyszłym twórcom w realizacji i przygotowaniu własnych przedsięwzięć z zakresu edukacji całożyciowej osób dorosłych.
The Doctoral Thesis concerns adult education and Life Long Learning in practice – exemplified by Open University of University of Warsaw. The key terms are: adult education, Life Long Learning, open university, informal, semi-formal education, higher education, University of Warsaw. The dissertation consists of six chapters.
The First Chapter focuses on the history of Life Long Learning in Poland and in the world. Different concepts and theories are presented in there and the term Life Long Learning is defined there. The foreign conceptions come from Roberta Kidda, Paula Lengranda, Ettore Gelpi, Ravindra H. Dave. The Polish conceptions come from the Faculty of Education of University of Warsaw teachers: Józef Półturzycki, Bogdan Suchodolski and Ryszard Wroczyński. I define the terms after for example Alina Matlakiewicz, Charles Hummel, Wincenty Okoń, Zygmunt Wiatrowski, Józef Półturzycki and UNESCO.
I also present there some international conferences about Life Long Learning and adult education for example: in 1960 in Montreal, in 1972 in Tokyo, in 1974 in Paris and in 1997 in Hamburg. Later, I present some reports, for example: Learn to Be written by Edgar Faure, Learning: the Treasure Within written by Jacques Delors, the White and Blue Paper of European Union. In the end I describe the Polish law about adult education and Life Long Learning. These concepts are the basis for modern and innovative theory and practice of Life Long Learning institutions.
The Second Chapter describes the history of adult education in Poland and Polish institutions of Life Long Learning since the end of the 18th century. I present there a few societies, for example: Folk Readers Association (in Polish: Towarzystwo Czytelni Ludowych), School Matrix (in Polish: Macierz Szkolna), The Association of Folk School (im Polish: Towarzystwo Szkoły Ludowej) and The Association of Courses for the Illiterate (in Polish: Towarzystwo Kursów dla Analfabetów), The Association of Academic Courses (in Polish: Towarzystwo Kursów Naukowych), Free Polish University (in Polish: Wolna Wszechnica Polska) and The Flying University (in Polish: Uniwersytet Latający).
I also describe adult education institutions and Polish tradition in open education, like country universities (in Polish: uniwersytety powszechne), folk universities (in Polish: uniwersytety ludowe), radio-and-television universities (in Polish: radiowo-telewizyjne uniwersytety), and Stanisław Staszic Free Polish University (in Polish: Wolny Uniwersytet Polski im. Stanisława Staszica).
Later, I present open education institutions at the University of Warsaw, for example: Studium Kształcenia Otwartego – Open University and The Centre for Open and Multimedia Education. In the end I describe modern institutions operating in Poland at present, for example: third-age universities and open universities.
In the next Chapter I describe the concept of Open University of University of Warsaw. This part of my dissertation includes the history and the mission of Open University of University of Warsaw. I present there the students, the teachers, the courses, the ways of promoting and some financial aspects of Open University. For example, at present Open University has 36,000 students – 50 % aged between 25 and 35 years old, about 70 % have a university degree. Open University has 400 teachers. Most of them (86 %) have a PhD or a Master's degree. Teachers with Master's degree are mainly language teachers and doctoral students. In a trimester there are usually 300 courses including about 100 new course proposals. Open University organizes debates, open lectures and conferences on adult education and Life Long Learning.
The Fourth Chapter presents the empirical part about adult learning. I show there the results of the survey on adult education which I did at Open University. My main question was whether Open University of University of Warsaw fully met the criteria of and complied with the main assumptions of Life Long Learning. About 1,000 students responded to 25 questions in the survey. The questions referred to general information about the group (size, education, age and motivation), the educational offer of Open University in University of Warsaw, for example: the courses preferred, type of classes and favourite teachers.
Furthermore, the questions included the ways of learning, for example: discussions, note-taking, writing papers, preparing projects as well as questions about how much time the students spent learning in a week? Other questions were about their free time as well as where they were learning apart from Open University.
In the end I describe the organizational part of Open University, for example: the problems the students faced and how to make learning easier as well as the students' needs. I also focused on the work of Open University administration.
Chapter Five concentrates on the comparison between the theoretical concepts of Life Long Learning and the practical side of Open University of University of Warsaw. The conclusion of the chapter is that Open University is an institution witch fully reflects the idea of Life Long Learning as it is defined and understood in the world. This is the most difficult chapter because I had to confront many theoretical concepts with the practical working of Open University of University of Warsaw.
The final part contains examples of universal assumptions and a set of rules for an ideal model of a Life Long Learning project. It is a very practical and important chapter. People who will read this chapter will know how to write an educational project, what should the target group be like, how to formulate the goals and how to calculate the costs.